ห้องน้ำผู้สูงอายุ ออกแบบห้องน้ำให้ห่างไกลจากอุบัติเหตุ

เตรียมตัวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุด้วยการปรับปรุง ห้องน้ำผู้สูงอายุ ให้เหมาะกับการใช้งานด้วยผลการวิจัยจากผู้ใช้งานจริงเพื่อสร้างห้องน้ำที่ปลอดภัยต่อผู้สูงอายุมากที่สุด

เช่นเดียวกับสถานการณ์ในหลายประเทศทั่วโลก ประเทศไทยเองก็กำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างเต็มรูปแบบ ความปลอดภัยกับผู้สูงอายุเป็นสิ่งที่ขาดกันไม่ได้ เพราะผู้สูงอายุเป็นบุคคลสำคัญของทุกครอบครัวที่ควรได้รับความใส่ใจดูแลเป็นพิเศษ ห้องน้ำผู้สูงอายุ ซึ่งเป็นส่วนประกอบที่สำคัญภายในบ้านจึงควรได้รับการปรับปรุงเพื่อให้ผู้สูงอายุใช้งานได้อย่างสะดวกสบาย และปลอดภัย เพื่อป้องกันเหตุการณ์ไม่คาดฝันที่อาจเกิดขึ้นได้ทุกเมื่อ

เนื่องมาจากสาเหตุดังกล่าว TOTO จึงให้ความสำคัญกับการสร้างแบบห้องน้ำที่ไม่เพียงแต่เหมาะสมสำหรับห้องน้ำผู้สูงอายุเท่านั้น หากยังเป็นห้องน้ําที่เหมาะสำหรับผู้ใช้งานทุกคน โดยใช้หลักพื้นฐานในการสร้างห้องน้ำแบบ Universal Design

บริษัท TOTO จึงได้ก่อตั้ง Universal Design Research Center เมื่อปี 2006 ทำการวิจัยและตรวจสอบผู้ใช้งานที่หลากหลาย และนำผลวิจัยไปพัฒนาการออกแบบสินค้าและพื้นที่ในห้องน้ำผู้สูงอายุ เพื่อให้สามารถใช้งานได้อย่างปลอดภัย รวมถึงมอบความสะดวกสบายให้กับผู้ใช้งานในทุกรูปแบบได้

จากการศึกษาห้องน้ำที่เหมาะกับผู้สูงอายุควรมีส่วนประกอบดังนี้

1. ประตูห้องน้ำ
ประตูห้องน้ำผู้สูงอายุควรมีความกว้างอย่างน้อย 90 ซม. และเป็นประตูบานเลื่อนแบบรางแขวนเหนือประตู แต่ไม่มีรางเลื่อนบนพื้นเพื่อป้องกันการสะดุด และควรมีน้ำหนักเบาเพื่อช่วยผ่อนแรง การใช้ประตูชนิดนี้ช่วยให้ผู้สูงอายุที่ใช้รถวีลแชร์สามารถใช้ผ่านเข้าออก รวมถึงสามารถเปิด – ปิดได้สะดวกมากกว่าประตูขนาดเล็ก หรือการใช้ประตูแบบผลัก นอกจากนี้ยังช่วยให้ห้องน้ํามีพื้นที่มากขึ้น นอกจากนี้อาจเสริมช่องกระจกสำหรับมองเข้าไปในห้องน้ำเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉินก็จะเข้าช่วยเหลือได้อย่างทันท่วงที

2. พื้นห้องน้ำ
พื้นห้องน้ำผู้สูงอายุควรปูกระเบื้องแบบพื้นหยาบไม่ควรเลือกใช้กระเบื้องแบบขัดมัน โดยเลือกใช้พื้นห้องน้ำแบบกระเบื้องที่มีค่า R10 ซึ่งเป็นค่าความหนืดที่เหมาะสม (ค่า R หรือ Ramp คือค่าความหนืดหรือค่ากันลื่นของพื้นผิวกระเบื้อง) เพื่อช่วยให้ผู้สูงอายุเดินบนพื้นเปียกลื่นได้ง่ายมากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ยังควรเลือกสีกระเบื้องปูพื้นที่แตกต่างกับสีผนังและ สุขภัณฑ์ชิ้นเดียวเพื่อช่วยให้ผู้สูงอายุมองเห็นส่วนต่าง ๆ ในห้องน้ําได้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น

3. การแยกโซนเปียก – แห้งภายในห้องน้ำ
นอกจากพื้นกันลื่นจะช่วยเพิ่มความปลอดภัยให้กับผู้สูงอายุแล้ว การออกแบบห้องน้ำผู้สูงอายุแบบแบ่งโซนเปียก และโซนแห้งอย่างชัดเจนก็เป็นการเพิ่มความปลอดภัยได้เช่นกัน โดยห้องน้ําที่เหมาะกับผู้สูงอายุควรแบ่งโซนอย่างชัดเจน และไม่ควรเป็นพื้นต่างระดับ ควรจัดเตรียมเก้าอี้ให้ผู้สูงอายุ สำหรับนั่งอาบน้ำ มีแผ่นกันลื่นและราวจับช่วยพยุงตัวในโซนเปียกด้วย ส่วนโซนแห้งซึ่งเป็นส่วนของสุขภัณฑ์และอ่างล้างหน้าก็ควรเป็นส่วนที่แห้งสนิท เพื่อป้องกันผู้สูงอายุประสบอุบัติเหตุลื่นล้มได้

4. การเลือกใช้โถสุขภัณฑ์
สำหรับโถสุขภัณฑ์ที่เหมาะสมกับห้องน้ำผู้สูงอายุควรมีความสูง 40 ซม. โดยวัดตั้งแต่ฝารองนั่งชักโครกด้านล่างไปจนถึงพื้น ความสูงระดับนี้เหมาะสำหรับผู้สูงอายุที่มีความสูงทั่วไป เพราะเมื่อนั่งบนโถสุขภัณฑ์แล้วเท้าจะเหยียบบนพื้นได้อย่างเต็มที่เป็นตำแหน่งการนั่งที่มั่นคงได้มาตรฐาน สำหรับผู้สูงอายุที่ใช้รถวีลแชร์เหมาะกับโถสุขภัณฑ์ที่มีความสูง 45 ซม. เนื่องจากผู้ใช้งานสามารถสไลด์ตัวจากรถเข็นไปยังโถสุขภัณฑ์ได้ง่ายมากยิ่งขึ้น
 

นอกจากการเลือกโถสุขภัณฑ์ที่มีความสูงที่เหมาะสมแล้ว เรื่องของสุขอนามัยและความปลอดภัยในห้องน้ำผู้สูงอายุก็เป็นสิ่งสำคัญที่ต้องคำถึงถึง เช่น การติดตั้ง โถสุขภัณฑ์อัตโนมัติ (NEOREST) หรือ โถสุขภัณฑ์พร้อมฝารองนั่งอัตโนมัติ (WASHLET) ให้กับผู้สูงอายุ แทนการใช้สายฉีดชำระ เนื่องจากการใช้สายฉีดชำระทำให้ผู้สูงอายุใช้งานได้ยากขึ้น เพราะต้องขยับตัวและออกแรงในการเอี้ยวตัวเพื่อหยิบสายฉีดชำระในการใช้งาน อาจเสี่ยงทำให้เกิดอุบัติเหตุจากการเสียสมดุล นอกจากนี้การใช้สายฉีดชำระ มีโอกาสทำให้พื้นเปียก ซึ่งเป็นสาเหตุหลักในการเกิดอุบัติเหตุในห้องน้ําของผู้สูงอายุ นอกจากเหตุผลด้านความปลอดภัยแล้ว การใช้โถสุขภัณฑ์อัตโนมัติ หรือโถสุขภัณฑ์พร้อมฝารองนั่งอัตโนมัติ ที่ฉีดชำระอัตโนมัติ ยังช่วยให้มีสุขอนามัยที่ดีได้อีกด้วย

5. การเลือกใช้อ่างล้างหน้า และก๊อกน้ำ
การเลือกใช้อ่างล้างหน้าในห้องน้ำผู้สูงอายุ ควรเลือกใช้อ่างล้างหน้าแขวนผนังแบบไม่มีเคาน์เตอร์ หรือตู้ ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อผู้สูงอายุที่ใช้รถวีลแชร์ เนื่องจากไม่สามารถเข้าใกล้เพื่อใช้งานอ่างล้างหน้าได้อย่างสะดวก ควรติดตั้งอ่างล้างหน้าสูงจากพื้นประมาณ 75 ซม. ซึ่งเป็นความสูงที่เหมาะกับคนทั่วไป และเหมาะกับผู้สูงอายุที่ใช้รถวีลแชร์ด้วย โดยผู้สูงอายุหรือผู้ดูแลสามารถเข็นรถเข้าไปใกล้อ่างล้างหน้าได้มากที่สุด ทำให้ใช้งานได้สะดวกสบายมากยิ่งขึ้น เพราะหากติดตั้งที่ความสูงปกติ 80 ซม. จะสูงเกินกว่าที่ผู้สูงอายุที่ใช้รถวีลแชร์จะใช้งานได้

สำหรับก๊อกน้ำเนื่องจากห้องน้ำผู้สูงอายุที่ปลอดภัยควรเป็นแบบห้องน้ำที่ผู้สูงอายุไม่ต้องออกแรงมากจนเกินไป ดังนั้นด้วยเทคโนโลยีปัจจุบัน ก๊อกน้ำเซ็นเซอร์ที่มีระบบอัตโนมัติ จึงช่วยอำนวยความสะดวกให้ผู้สูงอายุได้มากกว่าก๊อกน้ำทั่วไป เพราะไม่ต้องออกแรงเปิด – ปิด และยังช่วยหลีกเลี่ยงการสัมผัสเชื้อแบคทีเรียที่มองไม่เห็นที่เกาะติดอยู่บนก๊อกน้ำได้อีกด้วย

6. การติดตั้งราวช่วยพยุงข้าง
ราวจับหรือราวพยุง (Handrail) เป็นส่วนประกอบที่สำคัญภายในบ้านโดยเฉพาะในห้องน้ำผู้สูงอายุ สำหรับตำแหน่งที่ขาดไม่ได้คือข้างโถสุขภัณฑ์เพราะเป็นจุดที่ผู้สูงอายุต้องนั่งและยืนซึ่งเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุได้บ่อย ราวจับที่นิยมใช้เป็นราวจับรูปตัว L เนื่องจากจับได้หลายรูปแบบช่วยเพิ่มความมั่นคง โดยตำแหน่งการติดตั้งราวจับที่เหมาะสมมีดังต่อไปนี้

    1.ราวจับรูปตัว L ที่ติดตั้งข้างสุขภัณฑ์ควรติดตั้งในระยะจากผนังด้านหลังสุขภัณฑ์จนถึงปลายด้านหน้าสุขภัณฑ์ประมาณ 20 – 30 ซม. จึงจะอยู่ในระยะที่ผู้ใช้งานจับแลัวช่วยพยุงให้ลุกนั่งได้สะดวก
    2.ระยะราวจับทั้งซ้ายและขวาของสุขภัณฑ์ต้องหากจากกึ่งกลางสุขภัณฑ์ข้างละ 35 ซม.
    3.ราวจับควรติดตั้งสูงจากฝารองนั่งสุขภัณฑ์ 25 ซม.

นอกจากการติดตั้งราวจับข้างโถสุขภัณฑ์แล้วการติดตั้งราวจับข้างอ่างล้างหน้าก็สำคัญไม่แพ้กัน ควรติดตั้งราวจับแบบไม่มีบาร์กั้นเพราะเหมาะกับทั้งผู้สูงอายุทั่วไป และผู้สูงอายุที่ใช้รถวีลแชร์ รวมไปถึงราวจับภายในส่วนอาบน้ำควรใช้แบบบาร์เดี่ยว จึงจะช่วยให้ผู้สูงอายุใช้งานได้สะดวกสบายมากที่สุด

7. แสงสว่างที่เพียงพอ
ห้องน้ำผู้สูงอายุ ควรมีแสงสว่างที่เพียงพอ และใช้แสงสีขาวเพื่อช่วยให้ผู้สูงอายุมองเห็นสุขภัณฑ์ได้ชัดเจนขึ้น ไม่ควรปล่อยให้ห้องน้ำมีแสงสว่างน้อยเกินไป หากหลอดไฟชำรุดเสียหายควรรีบซ่อมแซมให้เรียบร้อยเพราะอาจทำให้ผู้สูงอายุมองเห็นได้ไม่ชัดเจน นอกจากนี้ควรติดสวิตช์ไฟในห้องน้ําให้อยู่ในระดับต่ำกว่าระดับปกติเล็กน้อยเพื่อให้ผู้สูงอายุที่ใช้รถวีลแชร์ใช้งานได้สะดวกด้วยเช่นกัน

ความปลอดภัยในห้องน้ำผู้สูงอายุนับเป็นเรื่องสำคัญที่ไม่ควรมองข้าม สำหรับการเตรียมตัวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ เพราะการปรับปรุงแบบห้องน้ำให้เหมาะสมกับการใช้ชีวิตของผู้สูงอายุนอกจากจะช่วยให้ท่านใช้งานได้อย่างสะดวกสบายแล้ว ยังเป็นการปกป้องผู้สูงอายุจากอุบัติเหตุที่คาดไม่ถึง ช่วยให้ผู้สูงอายุมีช่วงเวลาแห่งความสุขร่วมกับทุกคนในครอบครัวได้ยาวนานมากยิ่งขึ้น