แต่งนิยาย ใช้ตัวละครหรือฉากจากเรื่องอื่นอย่างไรไม่ให้ผิดลิขสิทธิ์! อะไรทำได้ อะไรทำไม่ได้?

มีนักเขียนน้องใหม่หลายคนมีคำถามมากมายว่า เราจะนำนิยายเรื่องที่ชอบมาแต่งต่อได้หรือไม่ แล้วจะนำตัวละครที่เราชอบจากนิยายเรื่องอื่นมาใส่ในนิยายของเราได้มั้ย ผิดลิขสิทธิ์หรือไม่ วันนี้ทางทีมงานจะมาเฉลยข้อสงสัยเหล่านี้กันค่ะ

เราสามารถนำนิยายของคนอื่นที่จบแล้วมาแต่งต่อได้หรือเปล่า?

เรามาเริ่มกันที่ข้อนี้ก่อนเลย เพราะทีมงานคิดว่านักเขียนสายแฟนฟิคคงน่าจะอยากรู้คำตอบกันแน่ๆ ใช่มั้ยละคะ?

คำตอบคือ เราไม่สามารถนำนิยายของคนอื่นมาแต่งต่อได้ค่ะ ไม่ว่านิยายเรื่องนั้นจะจบหรือไม่จบ จะตีพิมพ์หรือไม่ได้ตีพิมพ์ก็ตาม เพราะกฎหมายว่าด้วยเรื่องลิขสิทธิ์ของงานที่เป็นวรรณกรรม เริ่มมีผลตั้งแต่วินาทีแรกที่เจ้าของผลงานเริ่มเขียนแล้ว ดังนั้นคนอื่นที่ไม่ใช่เจ้าของผลงาน หรือไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของผลงาน จึงไม่สามารถนำงานเหล่านี้ไปเผยแพร่ ทำซ้ำ หรือดัดแปลงได้เลย

แต่ถ้าเราคิดว่าเราชอบนิยายเรื่องนั้นๆ จริงๆ เราก็สามารถนำมาแต่งฟิคต่อได้ ทั้งนี้ต้องเป็นไปในแง่ที่ไม่แสวงผลกำไร กล่าวคือแต่งได้ แต่ห้ามติดเหรียน หรือขายงานฟิคที่แต่งขึ้นมาโดยเด็ดขาด หากต้องการขายงานจริงๆ เราจะต้องส่งเรื่องขออนุญาตไปที่เจ้าของนิยายตัวจริงเสียก่อน จากนั้นก็ตกลงรายละเอียดเรื่องรายได้ หรือเรื่องค่าลิขสิทธิ์กันให้เรียบร้อย เราจึงจะสามารถขายฟิคของเราได้อย่างถูกต้องค่ะ

เราสามารถนำตัวละครบางตัวจากนิยายของคนอื่นที่เราชอบ มาใส่ในนิยายของเราได้หรือไม่?

มาถึงคำถามอีกข้อที่นักเขียนน้องใหม่หลายคนอยากจะรู้กันค่ะ เชื่อเลยว่า มีนักเขียนจำนวนไม่น้อยที่เมื่อเราอ่านนิยายเรื่องใดเรื่องหนึ่งไปแล้ว เราก็จะรู้สึกชื่นชอบตัวละครบางตัว จนอยากจะจับเอาตัวละครเหล่านั้นมาใส่ในนิยายของเราบ้าง

แต่ในความเป็นจริงแล้ว เราไม่สามารถทำแบบนั้นได้นะคะ เพราะการที่เรานำฉาก เหตุการณ์ หรือตัวละครของคนอื่นมาใส่ในงานของเรา มันก็คือการละเมิดลิขสิทธิ์ของคนอื่นโดยตรงเลยละค่ะ

ยิ่งถ้าเป็นบางประเทศที่เข้มงวดเรื่องลิขสิทธิ์มากๆ แค่สำนวนการบรรยายบันทัดใดบันทัดหนึ่งของเราไปซ้ำกับของคนอื่น ก็ทำให้เราอาจโดนข้อหาเกี่ยวกับลิขสิทธิ์ได้แล้ว ดังนั้นทางที่ดี ให้เราคิดเองดีกว่านะคะ นิยายของเราจะได้ไม่ไปละเมิดลิขสิทธิ์งานของใครเนอะ เวลาเราเปิดขายหรือได้ตีพิมพ์ขึ้นมา จะได้ไม่เกิดปัญหาตามหลังค่ะ

ฉาก เหตุการณ์ หรือตัวละครแบบใด ที่เราสามารถใช้ร่วมกับนิยายของคนอื่นได้โดยไม่ผิดลิขสิทธิ์?

แน่นอนว่ามีฉาก เหตุการณ์ หรือตัวละครที่เราสามารถนำมาใช้ได้โดยไม่ผิดลิขสิทธิ์อยู่จริงๆ ค่ะ ซึ่งงานเหล่านั้นก็เช่นวรรณคดี ตำนาน เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ บุคคลทางประวัติศาสตร์ หรือผลงานที่ผู้ประพันธ์ได้เสียชีวิตเป็นเวลานาน จนทำให้ลิขสิทธิ์ผลงานกลายเป็นของแผ่นดิน หรือของสาธารณะที่ทุกคนสามารถใช้ได้นั่นเอง

หากจะให้ยกตัวอย่างเหตุการณ์ที่สามารถใช้ได้ ก็เช่นเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ต่างๆ ที่เคยเกิดขึ้นจริง อาทิสงครามแย่งชิงแผ่นดินในเมืองจีน สงครามกรุงศรีอยุธยา เป็นต้น

ส่วนฉากหรือสถานที่ที่ใช้ได้ ก็คือสถานที่ที่มีอยู่จริง หรือเคยมีอยู่จริง เช่นแม่น้ำต่างๆ จังหวัด หมู่บ้าน ป่า บ้านบางระจัน เป็นต้น

ในแง่ของตัวละครที่สามารถใช้ได้ก็เช่น บุคคลในประวัติศาสตร์อาทิหลี่ซื่อหมิน (จักรพรรดิถังไท่จง หรือถังไท่จงห้องเต้) ซุนวู หลี่จื้อเฉิง หันซิ่น (รายชื่อนักรบในตำนานจีน) เป็นต้น

ส่วนงานที่นำมาใช้ได้โดยไม่ผิดลิขสิทธิ์ กล่าวคือลิขสิทธิ์กลายเป็นของแผ่นดินไปแล้ว ก็เช่นพวกวรรณคดีต่างๆ หรืองานที่ผู้ประพันธ์เสียชีวิตเกิน 50 ปีไปแล้ว เราจึงจะนำงานนั้นออกมาใช้ได้ ทั้งนี้นำมาใช้คือนำรายละเอียดบางส่วนบางตอนมาประกอบในงานเรานะคะ ไม่ใช่ก๊อปมาวางทั้งสำนวน อันนั้นยังไงก็ไม่ควรค่ะ เพราะถึงแม้ผู้ประพันธ์หรือทายาทจะไม่ได้ถือลิขสิทธิ์แล้ว แต่ก็มีทางภาครัฐคอยกำกับดูแลงานเหล่านั้นอยู่

สรุป

ท้ายที่สุดแล้ว งานที่สามารถนำมาใช้ได้แบบไม่ผิดลิขสิทธิ์ก็คืองานที่เป็นตำนาน เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ หรืองานที่หมดระยะเวลาคุ้มครองทางลิขสิทธิ์

ทั้งนี้ถึงแม้บางอย่างจะนำมาใส่ในงานของเราได้ แต่ถ้าเนื้อเรื่องหลักเป็นสิ่งที่เราคิดขึ้นมาเองจริงๆ นั่นแหละคือสิ่งที่สำคัญ เพราะเราเชื่อว่า นักเขียนไม่สามารถเติบโตได้บนผลงานของคนอื่นค่ะ

อ้างอิง :

• 34 นักรบในตํานานจีน : เพจประวัติศาสตร์จีน
• กฎหมายลิขสิทธิ์ไทย : วิกิพีเดีย